En la lastaj jardekoj de la pasinta jarcento, pro la graveco, kiun antikva historio akiras en la momentoj, kiam la nacia konscienco estas politike programita, okazas la revalorigo de la antaŭhispana pasinteco de Meksiko.
Ĉi tiu recenzo kaj posta plibonigo de pasintaj eventoj, kaj precipe de la tempo antaŭ la eŭropa konkero de nia lando, estas la rezulto de diversaj kulturaj entreprenoj, kiuj nuntempe donas fruktojn.
Unue oni devas reliefigi la gravecon de la Nacia Muzeo; Ĉi tio, de sia instalado en la bela palaco de la epoko de Filipo la 5-a, situanta en la stratoj de La Moneda, Historia Centro de la meksika ĉefurbo, fariĝis deponejo de la multnombraj archaeologicaleologiaj kaj historiaj objektoj savitaj de la incurio; aldone al tiuj donacitaj de individuoj kaj tiuj, kiuj kiel produkto de akademia intereso ricevis de foraj regionoj, elfositaj de tiutempaj sciencaj komisionoj.
Tiel la klera publiko kaj scivolemuloj admiris la monumentojn de la meksika antikveco, kies iom post iom malkovris ilian kaŝitan signifon. Alia elemento, kiu kontribuis al la disvastigo de la indiĝena pasinteco, estis la publikigo de iuj monumentaj historiaj verkoj, kiuj faris referencon al la antaŭhispana epoko, kiel menciis Fausto Ramírez, kiu montras inter la ĉefaj verkoj la unuan volumon de Meksiko tra la jarcentoj. , kies aŭtoro estis Alfredo Chavero, Antikva historio kaj konkero de Meksiko, de Manuel Orozco y Berra, kaj la interesaj kaj bone ilustritaj artikoloj pri arkeologiaj temoj, kiuj riĉigis la Anaies de la Nacia Muzeo. Aliflanke jam estis publikigitaj la malnovaj kronikoj kaj rakontoj kaj kodeksoj, kiuj informis la legantojn pri la indiĝenaj popoloj kaj iliaj plej signifaj plastaj esprimoj.
Laŭ specialistoj pri meksika arto de la 19a jarcento, la ŝtato entreprenis ideologian programon, kiu postulis aron da artaj verkoj por subteni siajn registarajn planojn, tial ĝi instigis la studentojn kaj instruistojn de la Akademio de San Karlo al ke ili partoprenas en la kreado de verkoj kies temoj havis precizan referencon al nia nacio kaj ke ili faras vidan raporton pri iuj el la plej signifaj epizodoj en la historio, kiuj iom post iom akiris oficialan karakteron. La plej konataj bildaj komponaĵoj estas jenaj: Fray Bartolomé de las Casas, de Félix Parra, La Senato de Tlaxcala kaj La Malkovro de pulko, inter aliaj.
Por Ida Rodríguez Prampolini ”La grandaj pentraĵoj pri indiĝena temo pentritaj en la lasta kvaronjarcento de artistoj de la akademio respondis pli al la klera penso de la kreolinoj, kiuj atingis sendependecon, ol al la mestizoj, kiuj, kiel klaso en konflikto, Ili ekregis post la reformaj militoj kaj la heroaj faroj de la liberaluloj ĉirkaŭ Benito Juárez. La kreola grupo, kiu ekregis post la sendependeca milito, sentis la bezonon pravigi gloran kaj dignan pasintecon por oponi ĝin al la kolonia pasinteco, kiun ili vivis kiel io fremda kaj trudita ". Ĉi tio klarigus ĉi tiun strangan bildan produktadon kun indiĝena vejno, kiu, laŭ la sama aŭtoro, etendiĝas ĝis la lasta jardeko de la 19a jarcento kaj kulminas per la pentraĵo de la artisto Leandro Izaguirre El torturo de Cuauhtémoc, pentrita en 1892, la dato en kiu la Academia de San Karlo finiĝas, praktike, kun la produktado de ĉi tiuj historiaj alegorioj.
Ĉi tiu necesa historia-arta referenco al la granda oficiala arto de meksika antaŭhispana karaktero permesas al ni revalorigi la ĉarmajn krom-litografojn, kiuj ilustras la libron titolitan La Virgen del Tepeyac, de la hispano Fernando Álvarez Prieto, presitan en Barcelono de I. F. Parres y Cía. Redaktoroj.
La verko konsistas el tri dikaj volumoj, en kiuj intermetiĝas 24 platoj, kiuj donas vivon al la peza rakonto, verkita tre laŭ la stilo de tiuj tempoj; La temo, kiel ĝia nomo indikas, estas dediĉita al rilatado de eventoj kaj diversaj rakontoj ĉirkaŭ la aperoj de la Virgulino de Gvadalupo. Per siaj paĝoj, la leganto povas ekscii pri la antikva indiĝena religio - tie oni kompreneble emfazas tion, kion la aŭtoro konsideris aberanta: homofero - kaj en iuj tiutempaj kutimoj, tio estas interplektita kun aventuraj rakontoj, perfido kaj amoj, kiuj hodiaŭ ŝajnas neimageblaj - kiel tiuj de nobla azteka militisto kun hispana virino kaj la filino de nobla Tenochca kun duoninsula kavaliro.
Ni volas reliefigi la gracon kaj koloron, kaj ankaŭ la inĝeniecon de ĉi tiuj bildoj, kiuj, kiel ni povas imagi, devis esti la ĝojo de la legantoj; La gravuraĵoj havas la litografion de Lavielle de Barcelona kiel produktan markon, en ili videblas, ke diversaj artistoj kun malsama majstreco de la metio intervenis, iuj el ili montras grandan eltrovemon. El la granda grupo ni elstarigis tiujn, kies antaŭhispana temo tuj rilatas al idealigo de la antikva historio de Meksiko kaj precipe al la eventoj tuj post la eŭropa konkero de la lando. Ĉi tiuj bildoj havas punktojn de konverĝo kun la grandformataj oleo-pentradoj, kiujn ni menciis supre.
Unuflanke estas tiuj, kiuj rilatas al la fikciaj roluloj en la teatraĵo: la indiĝena princino, la "kruela" pastro, la sentima junulo kaj la nobla militisto. Liaj vestaĵoj pli similas al la kostumoj de teatra teatraĵo: la kostumo de aglomilitisto estas ege opereca, la flugiloj de la rabobirdo, imagitaj el ŝtofoj, moviĝas laŭ la ritmo de lia severa sinteno, kaj kio pri la vestaĵoj, tuniko kaj pastro de la pastro. longa jupo, kiel konvenis al la vesto de la aktoroj de la verkoj de la pasinta jarcento.
La scenografio metas la rolulojn en nerealan urbon, en kiu majaaj kaj mikstekaj ornamaj elementoj estas prenataj malavare kaj sen multa scio pri arkeologiaj lokoj kaj fantasta arkitekturo estas interplektita kun ili, en kiuj la konstruaĵoj montras ornamajn elementojn, kiuj iel. Tiel ni povus interpreti ilin kiel ĉagrenojn aŭ preskaŭ ĉagrenojn, krom la tiel nomataj "falsaj kradoj", kiuj, ni scias, identigas la majaajn konstruaĵojn laŭ la Puuc-stilo.
Speciale menciindas la skulptaj monumentoj kaj aliaj ritaj elementoj ĉeestantaj en la komponaĵoj: en iuj kazoj la gravuristo havis verajn informojn -skulptaĵojn kaj ceremoniajn vazojn de la azteka epoko- kaj tiel kopiis ilin; en aliaj kazoj li prenis kiel ŝablono la bildojn de la kodeksoj, al kiuj li donis tri dimensiojn. Cetere, la sama intenco videblas en la oleo-pentradoj de akademiaj aŭtoroj.
En la kromolitografioj, kiuj rilatas verajn historiajn eventojn, oni dankas diversajn manierojn esprimi ilin; Ĉi tio estas sendube pro la diversaj informfontoj. La unua ekzemplo, en kiu rilatas la renkonto inter Moctezuma kaj la hispanoj, kondukas tuj al la temo traktita de la meksikaj barokaj artistoj, kiuj pentris la tiel nomatajn "ekranojn de la konkero", kiuj ornamis la domojn de la konkerintoj, multaj el kiuj estis sendita al Hispanio. En la gravuraĵo, rolulo inter romiano kaj indiĝeno de la Amazono ricevas al la Sinjoro de Tenoĉtitlano kaj liaj kunuloj.
Pri la martireco de Cuauhtémoc, rimarkinda estas la konverĝo en la komponaĵo uzata de Gabriel Guerra, same kiel de Leonardo Izaguirre kaj nia anonima artisto, kiu uzas grandegan plumitan serpentan kapon, kiu servas kiel ripozejo por la turmentita indiĝena reĝo. Certe, lia fonto de inspiro estis la responda gravuraĵo de la menciita volumo de la libro Meksiko tra la jarcentoj, ankaŭ eldonita en Barcelono.
Fine elstaras la rava bildo de la flugo de Quetzalcoatl el meksikaj landoj, kiu metas la rolulon en la urbon Palenque - laŭ la stilo de la gravuraĵoj de Waldeck - nur mergita en neebla dezerta pejzaĝo, atestata de la multaj kserofitaj plantoj, Inter kiuj ne povis manki la maguey, el kiu estis eltirita la pulque kun kiu Quetzalcoatl ebriiĝis, la kialo de la perdo de lia potenca bildo.
Ĉi tie Quetzalcoatl estas speco de kristana sanktulo kun longaj blankecaj haroj kaj barboj, kiu portas teatran kostumon, tre similan al tiu de pastro de malnova Judeo, tute kovritan per la enigmaj krucoj, kiuj igis la unuajn kronikistojn imagi Quetzalcoatl kiel ia Sankta Tomaso, duone vikinga, kiu provis, sen sukceso, antaŭ la kolumbiaj vojaĝoj, konverti la indianojn al kristanismo.
En multaj el ĉi tiuj deknaŭajarcentaj publikaĵoj estas kaŝitaj trezoroj de grafikaĵoj, kiuj ĝojigis siajn legantojn kaj idealigis la pasintecon reinterpretitan: ili kondamnis antikvajn popolojn kaj pravigis la eŭropan konkeron, aŭ ili altigis la bravecon kaj martirecon de siaj herooj en la manoj de la Hispana konkistadoro.
